Mustafa
Enes Şahin
BİR DELİNİN ANI DEFTERİ’NDE SOSYAL EŞİTSİZLİK
OLGUSUNUN İNCELENMESİ
Nikolay Vasilyeviç Gogol Bir Delinin Anı Defteri adlı hikâyesini 1835 yılında
yazmıştır. Hikâye, düşük seviyede bir memur olan, orta yaşlarında ki Aksentiy
İvanoviç’in yavaş yavaş aklını kaybetmesi anlatır.
Nikolay Vasilyeviç devlet dairesinde
çalışan, angarya işleri yapan bir memurdu. Yöneticisinin kalemleri açmak gibi
basit işleri vardı. Kendisini yöneticisiyle karşılaştırır ve onun ne kadar
bilgili, zeki ve soylu bir insan olduğunu düşünürdü. Odasına kalemlerini açmak
için girdiğinde kütüphanesinde duran kitapları incelerken “ bizim aklımızın
ermeyeceği bilimlerle ilgili hepside” (sy 184) demiş ve yöneticisini “Hamuru,
mayası her şeyi bizden farklı.” (sy 184) diyerek tanımlamıştır. Nikolay burada
bir aşağılık duygusuna kapılmış ve yöneticisinin insanca kendinden yüksek biri
olarak görmüştür. Nilolay yöneticinin kızına âşıktır fakat sonradan kızın bir
hassa subayı ile evleneceğini duymuştur. Bu olaydan sonra Nikolay toplumdaki
eşitsizlikleri hassa subayı üzerinden sorgulamaya başlar. Kendisi ile onun
arasında hiçbir farkın olmadığını “Hassa subayı olmakla insanın alnının
ortasına üçüncü bir göz mü ekleniyor? Burnu dersen, bizimki gibi, altından
gümüşten değil; o da kokluyor, yemek yemiyor ve o da aksırıyor, öksürüyor
burnuyla.” diyerek sorgulamıştır. Nikolay dış görünüşün değiştirilmesiyle, yani
kıyafetlerin, insanların arasındaki farklılıkların, eşitsizliklerin ortadan
kalkacağını düşünmüştür. Hassa subayının giydiği gibi bir üniforma giymesiyle
kızın kendisine âşık olacağını ve böylece yönetici kızını kendisine verecektir.
Bu sosyal eşitsizlik Nikolay Vasiyeviç’te bir kaçış
sendromuna yol açmıştır. Kendini İspanya Kralı olarak görmüş ve bu
sayede kendini çevresinden üstün görerek aşağılık duygusunu yenmiştir. Aslında
Nikolay’ın bu hayali gerçekliği de sosyal eşitsizliğin izlerini taşır.
Kendisini kral olarak görmesiyle etrafındakilere karşı davranışları değişmiş,
önceleri büyük saygı duyduğu yöneticisini artık kendinden aşağı bir konuma
koymuştur. Burada yazar sosyal eşitsizliğin bir çıkmaz olduğunu göstermeye
çalışmıştır çünkü eline güç geçtikten sonra Nikolay değişime uğramıştır.
Önceleri herkesi aynı olduğunu savunurken, sonrasında kendisini çevresinden
farklı bir sınıfta olduğunu düşünmüştür.
Gogol, bu hikâyesinde toplumdaki
eşitsizlikleri sorgulamıştır. Bu eşitsizliklerin insanların dış görünüşleriyle
alakalı olmadığını, bilginin bir güç olduğunu ve bunun toplumdaki bu
eşitsizliklere yol açtığını anlatmak istemiştir. Yazar ayrıca toplumdaki alt
tabakadan bir kişinin üst tabakadan bir kişiyle evlenmesini sosyal eşitsizlik
konusun en üç noktası olarak göstermiştir.
KAYNAKÇA
Gogol, Nicolay Vasilyevic.Bir Delinin Anı Defteri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür
Yayınları, 2013.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder